Komentarz genetyka na temat badania DNA płodowego

Od momentu implantacji (zagnieżdżenia) moruli zarodka w macicy, w piątym dniu po zapłodnieniu, trofoblast wytwarza najdrobniejsze naczynia krwionośne, które wrastając w ścianę macicy tworzą kosmówkę, a od II trymestru ciąży kompletne łożysko. Struktury te są niezbędne dla komunikacji dziecka z matką, jego odżywiania , wymiany O2 i CO2 oraz wielu innych procesów, łącznie z produkcją hormonów. W kosmówce i łożysku krew matki jest w najbliższym sąsiedztwie krwi płodu. Z kosmków przenikają do krwiobiegu matki również rozdrobnione fragmenty DNA w śladowej ilości. Współczesna technika molekularna, wsparta skomplikowanymi procesami informatycznymi, pozwala na wykrycie tych śladowych ilości DNA KOSMÓWKOWEGO. Uzmysłowienie Państwu ilości materiału genetycznego, który wykrywamy we krwi matki nie jest łatwe. Proszę wyobrazić sobie wannę wypełnioną wodą, w której rozpuszczony jest płyn w objętości szklanki – to pływające fragmenty DNA , z czego jedynie jedna kropla, to DNA kosmówki i w dodatku rozproszona w postaci nano-drobinek pływających swobodnie we krwi. Badanie NIPT (nieinwazyjny test prenatalny) wykorzystuje metodę NGS, (sekwencjonowanie nowej generacji), która w procesie sekwencjonowania masowego, pozwala wyłapać te drobinki, powielić je w milionach kopii, a oprogramowanie komputerowe przedstawia je w formie graficznej.

Ilość DNA odpowiadająca np. chromosomowi 21 to zaledwie 1,3% całkowitego DNA pływającego swobodnie we krwi matki, zaś nadmiar tego chromosomu, (odpowiedzialny za wystąpienie Zespołu Downa) to zaledwie o 0,2% więcej. Potrzeba zatem wyjątkowo czułych metod, aby ten nadmiar wykryć i odpowiednio zinterpretować klinicznie. Z tego powody, badanie NIPT pozostaje badaniem przesiewowym, aczkolwiek wyjątkowo czułym, jednak nadal określa jedynie ryzyko wystąpienia choroby. Nadal także nie pozwala postawić ostatecznego rozpoznania i jest wskazaniem do dalszych badań inwazyjnych (biopsji trofoblastu lub amniopunkcji). Jest jednak nieocenioną pomocą w przypadkach stwierdzenia podwyższonego ryzyka w typowym badaniu przesiewowym I trymestru, ponieważ precyzuje, czy podwyższone ryzyko dotyczy w rzeczywistości np. trisomii 21, czy jest wynikiem fałszywie dodatnim np. w przebiegu wczesnej infekcji wewnątrzmacicznej lub wielu innych czynników podnoszących ryzyko, lecz nie wynikających z rzeczywistej choroby płodu.

Należy zatem rozumieć, iż tak skomplikowana technologia molekularna jest badaniem kosztownym i w żadnym kraju na świecie nie jest refundowana przez środki publiczne.

Badanie NIPT w ostatniej wersji, pozwala określić ryzyko także dla wielu innych chorób, w tym dla najczęstszych trisomii 18 i 13, ploidii chromosomów płciowych, a także dla kilkunastu mikro-delecji/duplikacji, bardzo ciężkich chorób genetycznych, uwarunkowanych brakiem (lub nadmiarem) minimalnych odcinków chromosomów. Jednak czułosc tego badania dla niektórych mikrodelecji sięga jedynie 70%. Pacjentka musi zdawać sobie sprawę, iż prawidłowy wynik badania NIPT nie jest wynikiem 100 procentowym i dotyczy jedynie niewielkiej liczby chorób genetycznych. Z tego też powodu Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz inne towarzystwa naukowe na świecie, nie rekomendują tego badania jako podstawowego i jedynego , a jedynie pomocniczego w diagnostyce prenatalnej.

Głównym wskazaniem jest wynik ryzyka w typowym badaniu przesiewowym (USG + biochemia) o wartościach w zakresie 1:100 do 1:1000, a także w przypadkach gdy pacjentka obawia się badania inwazyjnego, obarczonego niewielkim, jednak ryzykiem poronienia.

Wykonanie NIPT nie zwalnia także od wykonania typowego badania USG i markerów biochemicznych w I trymestrze. Badanie I trymestru obejmuje znacznie większy zasięg patologii płodu, począwszy od stanów zapalnych, poprzez przewidywanie nadciśnienia i zahamowania wzrostu płodu w III trymestrze, na setkach rzadkich chorób genetycznych, których nie obejmuje badanie NIPT. Na przykład poszerzenie wymiaru NT może sugerować co najmniej 98 różnych chorób genetycznych w tym wad kości, nerek, wad serca czy chorób metabolicznych i pozwala nam na ukierunkowanie dalszych działań prenatalnych.

Proszę o tym pamiętać i nie zaniedbywać typowej diagnostyki.

Na świecie istnieje kilka systemów technologicznych wykonujących badanie NIPT. Wszystkie techniki mają zbliżone wskaźniki czułości, zatem wybór metody należy zazwyczaj do genetyka.

W naszej jednostce korzystamy z systemu Ilumina, na rynku dostępne są jeszcze testy Harmony i NIFTy, jednak rzekoma przewaga któregokolwiek systemu ma jedynie znaczenie marketingowe.

Wynik badania otrzymacie Państwo najpóźniej po tygodniu, zawsze wraz z osobistą konsultacją genetyka klinicznego, który wyjaśni zawiłości interpretacyjne i wskaże Państwu dalsze postępowanie.

Zachęcamy zatem do wykonania tego badania. Teraz znacie Państwo jego ograniczenia, jednak jest to badanie nieocenione i bardzo pomocne zarówno dla przyszłej mamy, jak również dla Lekarza prowadzącego ciążę.

Dr med. K.J. Piotrowski
Specjalista Genetyki Klinicznej